Op schema voor waterstof: een analyse van de klimaatdoelstellingen

Om de doelstellingen uit het Klimaatakkoord voor 2030 te bereiken, speelt waterstof een grote rol. Er liggen inmiddels al veel plannen klaar, maar waar staan we nu en gaan we de doelstellingen halen?

Bij WtbE volgen we de ontwikkelingen in deze sector op de voet. In deze blog leggen we je alles uit over de klimaatdoelstellingen en de betrokken partijen. Ook kom je erachter of we op schema liggen om de doelstellingen te halen.

Wat kunt u in dit artikel verwachten?

• De Nederlandse doelstellingen en plannen voor 2030
• Wie zijn verantwoordelijk voor de waterstofindustrie in Nederland?
• Behalen we de doelstellingen?
• Met welke uitdagingen krijgen we de komende jaren te maken?
• Moeten we meer windenergie opwekken?
• Wat doen onze buurlanden?
• Waar gaan we waterstof in de toekomst voor gebruiken?

De Nederlandse doelstellingen en plannen voor 2030

Een van de doelstellingen uit het Klimaatakkoord voor 2030 is om tussen de 3 en 4 Gigawatt groene waterstof te produceren in 2030. Dit houdt in dat we waterstof moeten produceren uit duurzame energiebronnen zoals zon en wind, in plaats van uit niet-duurzame bronnen, zoals aardgas.

Om dit te bereiken, heeft het Rijk de Gasunie opdracht gegeven om een waterstofbackbone aan te leggen. Een waterstofbackbone is een aangepast leidingnetwerk voor aardgas dat de infrastructuur voor waterstoftransport moet worden.

De huidige doelstelling is dat dit netwerk vanaf 2026 geleidelijk wordt ingevoerd. 

Gasunie gelooft dat waterstof een belangrijke rol speelt in de toekomstige energiemix en heeft vertrouwen in de voortgang van projecten en plannen voor de komende jaren. Er zijn in drie jaar grote stappen gezet en dat zie je terug in de huidige toepassing van waterstof.

Wie zijn verantwoordelijk voor de waterstofindustrie in Nederland?

Er is een internationaal consortium samengesteld genaamd NortH2. Deze organisatie bestaat uit Eneco, Equinor, Gasunie, Groningen Seaports, RWE en Shell, en krijgt steun van de provincie Groningen.

Dit consortium onderzoekt wat er nodig is voor een grootschalige productie van waterstof. Het doel van NortH2 is om de waterstofindustrie in 2030 te voorzien van 4 Gigawatt groene waterstof, en dat te laten groeien naar meer dan 10 Gigawatt in 2040.

Daarnaast heeft het Institute for Sustainable Process Technology in januari vorig jaar een blauwdruk gepresenteerd voor een waterstoffabriek met een productiecapaciteit van 1 Gigawatt, die in 2030 in een Nederlandse haven gebouwd zou kunnen worden.

Deze plannen bewijzen dat Nederland zich serieus inzet voor waterstof, maar dat de uitvoering van deze plannen op zich laat wachten. De landelijke infrastructuur voor waterstof is een vereiste als we waterstof grootschalig toe willen passen.

In sommige gemeenten, zoals Hoogeveen en Stad aan ‘t Haringvliet, lopen er al projecten waar getest wordt of huizen verwarmd kunnen worden met waterstof. Met deze projecten maken we ons klaar voor de uitrol en opschaling van waterstofprojecten in de toekomst.

Behalen we de doelstellingen?

Volgens deskundigen kan waterstof als duurzame energiebron een belangrijke rol spelen bij het behalen van de klimaatdoelstellingen voor 2030. Er is een doelstelling om tussen de 3 en 4 Gigawatt productiecapaciteit te bereiken, en volgens de huidige plannen zou dit haalbaar zijn.

De impact van deze plannen zou zelfs groter zijn als ze doorwerken in de doelstellingen voor 2050.

Ad van Wijk, hoogleraar Energy Technology aan de TU Delft, verwacht pas in 2027 een doorbraak in het aantal grootschalige projecten. Hij zegt dat dit volgens planning is van het Klimaatakkoord en dat we de doelstellingen voor 2030 ruim zullen halen.

Volgens zijn voorspellingen is er in 2030 al genoeg groene waterstof beschikbaar voor bijvoorbeeld de staalproductie van Tata Steel.

Met welke uitdagingen krijgen we de komende jaren te maken?

Er zijn nog wel enkele grote uitdagingen waarmee waterstof te maken heeft in de komende jaren. De belangrijkste uitdaging is het aanleggen van een infrastructuur voor het transport van waterstof naar haar gebruikers.

Meer windparken in Noordzee

Bovendien zullen er volgens Van Wijk meer windparken in de Noordzee moeten worden gebouwd, waarvoor financiële steun van de overheid nodig is. Ook zijn er regelingen nodig om waterstof te laten concurreren met aardgas of andere energiebronnen.

Machiel Mulder, hoogleraar Energie-Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, deelt deze mening. Hij zegt dat er geen businesscase voor waterstof is zonder financiële steun van de overheid.

De huidige capaciteit van groene waterstof is volgens hem nog niet voldoende. Mulder stelt dat waterstof niet de rol zal spelen in de energietransitie die beoogd wordt, tenzij er brede financiële steun komt voor het realiseren van windparken.

Waterstof niet rendabel met huidige tarieven

Volgens hem is groene waterstof niet rendabel met de huidige tarieven. Mulder is van mening dat het onrealistisch is om koploper te willen zijn in waterstof, terwijl Nederland tegelijkertijd achteraan loopt in haar aandeel van duurzaam opgewekte energie in Europa.

Volgens Van Wijk is het mogelijk om de kosten van waterstof te verlagen door de hele keten van waterstof te analyseren. Hij legt uit dat als we waterstof goedkoper willen maken, we meer capaciteit voor windenergie moeten ontwikkelen.

Dit komt doordat de prijs van grijze waterstof nog steeds afhankelijk is van de prijzen van aardgas. Groene stroom wordt opgewekt met duurzame bronnen zoals zon- en windenergie.

Als we groene stroom gebruiken bij het elektrolyseproces waarmee we waterstof maken, wordt de waterstof automatisch groene waterstof genoemd.

Moeten we meer windenergie opwekken?

Volgens Van Wijk is er extra windcapaciteit nodig om de kosten van groene waterstof te verlagen. Voor Nederland is de Noordzee een geschikte plek om extra windmolens te plaatsen, met name in de regio nabij Groningen. 

Deze regio zou het startpunt moeten vormen van de waterstofbackbone. Daar zullen de nodige werktuigbouwkunde vacatures voor vrij komen.

Het is het beste om de windmolens ver van de kust te plaatsen, want het waait daar harder. Van Wijk stelt dat de overheid financiële steun moet bieden om deze extra windcapaciteit te realiseren, om zo op de langere termijn te investeren in een rendabele businesscase voor waterstof.

Waterstof importeren is een optie

Een goedkoper alternatief, volgens Van Wijk, is om waterstof niet zelf te produceren, maar te importeren. Groene waterstof kan goedkoop worden geproduceerd op plekken met voldoende zonnestraling of goede windsnelheden.

Bijvoorbeeld in de Sahara produceer je elektriciteit voor 1 cent per kilowattuur, terwijl dit in Nederland 8 cent kost.

Waterstof is gemakkelijker en goedkoper te importeren dan elektriciteit, mits de overheid en grote industriële spelers de infrastructuur voor opslag ervan in havengebieden weten op te zetten.

Volgens Van Wijk is het voor Nederland uitermate belangrijk om de haven van Rotterdam te helpen met de overstap van olie naar waterstof, zodat de haven zich niet zal laten achterhalen. Hiervoor zijn terminals en opslagmogelijkheden nodig.

Wat doen onze buurlanden?

Volgens Mulder maken Duitsland en Frankrijk flinke stappen vooruit in de ontwikkeling van waterstof en geven Nederland momenteel een soort van les. Bijvoorbeeld, Duitsland investeert zo’n acht miljard euro in 62 waterstofprojecten met als doel om marktleider te worden in dit gebied.

Van Wijk voegt hieraan toe dat het nieuwe kabinet ook van plan is om vijf tot tien miljard extra uit te trekken voor waterstofprojecten.

Met voldoende investeringen en haar strategische havens, heeft Nederland ook een sterke positie in handen om een hub te worden voor waterstof en internationaal de toon te zetten.

Mulder benadrukt dat ons concurrentievoordeel de sterke positie van onze havens is, vooral Rotterdam kan door het aanleggen van een goede infrastructuur een belangrijke rol spelen in het transporteren van waterstof.

Waar gaan we waterstof in de toekomst voor gebruiken?

De hoogleraren benadrukken dat het belangrijk is om goed te bekijken waar waterstof de grootste impact kan maken, zodat subsidiëring en andere financiële steun zo effectief mogelijk kunnen worden verdeeld.

Van Wijk stelt dat de grootste belangstelling komt vanuit de industrie, die verantwoordelijk is voor een kwart van het energiegebruik in Nederland.

Waterstof is geschikt voor de hoge temperaturen die nodig zijn in industriële processen. Ook in zware logistiek kan waterstof een belangrijke rol spelen, gevolgd door het verwarmen van woningen.

Volgens Van Wijk en Mulder zal waterstof in deze drie categorieën een rol spelen in de klimaatdoelstellingen voor 2030, maar huidige plannen en projecten zullen zich pas echt gaan uitbetalen voor de doelstellingen in 2050. De hoogleraren benadrukken dat het Rijk hier de regie in moet nemen om dit mogelijk te maken.